चिहान बोल्छ / दैवज्ञराज न्यौपाने
१.
शुद्ध मनका मानस मन्दिरकी पुण्यसलिला
आज उनै नरकङ्कालको जञ्जालमा छिन्,
यहाँको पानी नै फोहर छ,
किनकि,
यसमाथि नीलो आकाशमुनिको धर्ती
हिजोआज फोहरिँदै आएको छ,
त्यसैले आज उनैलाई संकोचसाथ पुकारेको रे,
'मसाने खोलो',
यो उही खोलो हो जहाँ शुद्ध पानीका धारहरू वहन्थे,
अनि यो उही बगर हो
जहाँ शान्त एवं शीतल हावा वहन्थे,
तर अब मेघ गर्जनसाथ वहेको वर्षाको भेल नआई
यसको सुद्धिने आशै छैन,
त्यसैले यो खोलाको जलमा
प्यासीहरू प्यास मेट्न
र पौडीवाजहरू पौडी हान्न लाचार छन्,
उनीहरूमा रहरै छैन,
किन्तु सबैले छाडे पनि
भ्यागुताहरू ता यसैमा मस्त छन्
भन्दै मसाने खोलाको तीरतीरबाट
'चिहान बोल्छ'।
२.
यो अविरल वहेको खोलो
आफ्नो जलीय प्रवाहले भन्दा
आज चिहानको विशेषताले ब्यूँझेको छ,
तब त खोलाको नादभन्दा
चिहानको हुङ्कार ठूलो छ,
आजको परिस्थिति
एक एक समस्याका टुक्राटुक्रा गाँसी
जीवनमा अर्कै जाल चलेको छ,
जसले गर्दा मानिसको बोल्ने साहस मात्र होइन
विचार गर्ने शक्ति नै गुमेको छ,
अतः एकलासको जङ्गलमा झैं
यहाँ त तस्करले नै नाद खोल्छ,
यही मानिसको मौन भावमा
चिहान बोल्छ।
३.
भेलमा उर्लिएका नदीका छालझैं
उसको गनाउने हावामा तरङ्गिएका
यहाँका ठूलाठूला मानिसको गिदीलाई
कौडीको मोल छ,
अनि सिनाको जोसमा झुम्मिएका
स्याल र कुकुरको बथानझैं
यही पिसाचको नाराले
पर्दा पछाडिको एकलासमा
शान्ति सतीको सर्वस्व खोल्छ,
विचित्रको नाद झिक्तै झिक्तै
चिहान बोल्छ।
४.
यो पाशुपतक्षेत्र रे
यहाँ भूताधिराज शङ्करको निवास छ,
तर उनकै लागि
सधैँका निम्ति एकै बास छैन,
कहिले सभामा हुन्छन् त
कहिले गौरीसँग खेल्छन्,
अनि कहिले साँढेको ढाड र
कहिले श्मशानको पालो हो,
त्यसैले,
मानिसको भन्दा आज श्मशानकै मोल छ,
यही बोलीको तुच्छतामा
चिहान बोल्छ ।
५.
नानी हो ! चिहानको नजिकै नजाऊ है
उसको निर्दयी हातले
मानव जीवनको स्वतन्त्रतालाई चोर्छ,
अनि यसैका आशक बनेका
स्याल, कुकुर र गिद्धका
बिरसिला आवाजले
मानव हृदयको उन्मुक्त सातो हर्छ,
यति मात्र कहाँ हो र
उसको कुहिनसकेको लासको गन्ध नै
जीवनका लागि एक अभिशाप बन्ने छ,
जसले गर्दा
जीवनका नयाँ फूलहरू फुल्ने छैनन्,
अनि मानवताका पालुवाहरू नै खुल्ने छैनन्,
आज त्यो दिन छैन,
जहाँ सूर्यको प्रकाशले
धरा हाँसिरहेकी होलिन्,
अथवा आज त्यो रात पनि छैन,
जहाँ तिरमिर ताराहरूका साथ
चन्द्रमाको मधुर हाँसोमा
आकाश हाँसिरहेको होला,
यहाँ त विजयको जयघोष होइन
प्रलयको गीत गुञ्जेको छ,
सन्तोषको हाँसो छैन,
आँसुको भेल उर्लिएको छ,
यसैमा महाकालको लामो यात्रा चल्छ,
हिजोआजको दैनिक समस्यामा
चिहान बोल्छ।
६.
जब समयको चालमा चल्दै चल्दै
आजको दिन बित्छ
र मसानमा दौडिएका शङ्करको यात्रा फिर्छ,
अनि यी कुहिराका कागजस्तै
दुर्दिनमा निसास्सिएका मानिसहरू
यही खोलाको तीरमा जम्मा होलान्,
मसाने नाम काटी
एक सत्यको बाँध वाँध्लान्,
शान्तिको प्रतीकमा वाँधेको
यो पवित्र बाँध
जब कसैको खोल्नमा जोड नचल्ला
अनि चिहान बोल्ला,
त्यसैले पर्ख,
यो परिवर्तनशील संसारमा
घुम्दै फिर्दै त्यो दिन आउँछ,
संसार नै उज्यालो पार्ने त्यो सूर्य उदाउँछ,
जसको प्रकाशले गर्दा नयाँ जीवनमा
सुख र सन्तोषको आलोक बर्सन्छ,
त्यसकारण,
अब केही वेर मात्र
चिहान बोल्छ।
(राणाकालीन शासनको वर्वर नीतिको संझनामा रचिएको)
