भारत की संस्कृति के लिए... भाषा की उन्नति के लिए... साहित्य के प्रसार के लिए
Changes
Kavita Kosh से
भारतीय साहित्यका निर्माता मास्टर मित्रसेन थापा भारतमा जन्मेका दोस्रो पुस्ताका डायस्पोरा हुन् । तत्कालीन भारतीय गोर्खाली समाजमा क्रमशः घट्दै गएको वा लोप हुन लागेको सामाजिक मूल्य र मान्यता अस्तित्वका साथै सामाजिक विघटनको अवस्थालाई पुनः जुटाउन, एकवद्ध गर्न, उत्थान तथा सुधार गर्न यिनले आफ्नो साहित्यिक कृति र साङ्गीतिक रचनाहरुको प्रभावकारी उपयोग गरेका थिए । यसै क्रममा यिनीका साहित्यिक रचनाहरु बारे प्रख्यात लेखक मगन पथिकले तयार गरेको पुस्तक “मित्रसेन” (सन् १९९१) मा भारतीय साहित्यका निर्माता श्रृङ्खलाअन्तर्गत साहित्य अकाडेमी दिल्लीबाट प्रकाशित भएको छ । यो पनि उनलाई ठूलो सम्मान नै हो ।
=====छोटकरी परिचय=====
=====जन्मस्थान=====
*(ङ) सन् १९४४ सेप्टेम्बरको अन्तिम सातामा अन्तिमपटक पाल्पा प्रवेश गरे । पौराणिक कथामा आधारित “रिडी” को विषयमा नाटक लेखेर मञ्चन गरेका थिए । यसरी नेपाली रङ्गमञ्चीय साहित्यमा मित्रसेनको योगदान अविस्मरणीय रहेको छ ।
=====साहित्य सिर्जना=====
मास्टर मित्रसेन थापाका सदाबहार गीत गायनहरु ज्यादै लोकप्रिय छन् । विभिन्न रेडियो स्टेशनबाट प्रसारित भएको ग्रामाफोन डिस्क रेकर्ड तथा क्यासेटमा रेकर्ड गरिएको कारणले गर्दा ती गीतहरु चर्चित हुन गएका छन् । अतः मास्टर मित्रसेन थापा केबल गायक, गाइने तथा सङ्गीतकार मात्र हुन् भन्ने धारणा जनमानसमा व्याप्त छ । गीत गायनको आधारमा मात्र उनका मूल्याङ्कन गर्ने गरिएको छ । उनका बहुपक्षीय प्रतिभालाई केवल एक पक्षीय दृष्टिकोणबाट अवलोकन र अध्ययन गर्ने गरिन्छ । आजसम्म उनका साहित्यिक योगदान, साहित्यिक कृति त्यो रचनाहरुको विषय चर्चा परिचर्चा प्रायः सुन्न पाइँदैन । यस विषयमा जानकारी अति कम उपलब्ध छ ।
वास्तवमा मित्रसेनले सन् १९३३ देखि १९४६ सम्म नेपाली साहित्य अन्तर्गत गद्य, पद्य तथा रङमञ्चीय साहित्यमा दर्जनौं रचना र कृतिहरु तयार गरेका थिए । उनका साहियित्क रचनाहरुलाई सामान्यताः तीन भागमा वर्गीकरण गर्न सकिन्छ :
=====पाण्डुलिपि=====
सैनिक सेवाबाट स्वेच्छिक अवकासपछि मित्रसेनको आर्थिक आम्दानीको स्थायी स्रोत थिएन । व्यापारमा पनि घाटामा गयो । बाबुबाजेले पनि कुनै खास घर जग्गा जोड्न सकेका थिएनन् । भाग्सु धर्मशाला, दुर्गमक्षेत्र भएकोले मुद्रण प्रकाशनको त्यहाँ सुविधा थिएन । स्थानीय गोर्खा समाजमा कुनै प्रकाशन संस्था पनि थिएन । यी सबै कारणले गर्दा मित्रसेनका अधिकांश साहित्यिक कृति र रचनाहरु पाण्डुलिपि अवस्थामा रहने बाध्यता भएको देखिन्छ ।
आज पनि मित्रसेनका चर्चित गीत र भजनहरुको क्यासेट र युट्यूबमा उत्पादन गर्ने क्रम जारी छ तर उनका साहित्यिक रचना तथा कृतिहरुको सम्पादन र प्रकाशन गर्नेबारे सरोकारवाला संस्थाहरु प्रायः मौन छन् । यसै कारणले गर्दा मित्रसेनको नेपाली साङ्गीतिक परम्परामा निकै चर्चा परिचर्चा हुन्छ तर रङमञ्चीय कला र साहित्यमा गरिएको योगदान बारेमा प्रायः धेरै कम कुरा सुनिन्छ ।
........................................................................................
* नोट - कवि, नाटककार, निबन्धकार, गीतकार, गायक तथा सङ्गीतकार मास्टर मित्रसेन (मित्रसेन थापा मगर) को यो परिचय विक्रम सम्बत् २०७८ पुष ३ गते १६:३८ मा wenepali dot com मा प्रकाशित भएको श्री त्रिलोक सिंह थापा मगरद्वारा लिखित वृहद् आलेख जस्ताको तस्तै साभार यहाँ साभार राखेका छौँ । यसको कविराइटका कारण यहाँ राख्न नमिल्ने हो भने प्रतिलिपी अधिकार प्राप्त व्यक्ति वा निकायबाट kavitakosh@gmail.com सूचित गर्न हुन अनुरोध गर्दछौँ । त्यसरी सूचित भइआएमा यस आलेखलाई यहाँबाट अविलम्ब झिकिने छ ।
कविताकोश टीम
