Changes

म बिहान उठेर एउटा सिङ्गो आकाशलाई जब हेर्छु,

थुप्रै सूर्यहरू अस्ताउन आँटेका हुन्छन्,

उम्किदै गइरहेका आभास भएर,उम्किदै गएरहेका गइरहेका क्यानभासहरू भएर,आफ्ना सत्यहरू भएर,

परको आकाशलाई अझै परको क्षितिजलाई,अझै परको रातो रंगलाई रङ्गलाई भने – त्यो मेरो आमा हो,।

हुन त मेरी आमालाई तिमीले मार्यौ– मार्यौभ भने भनेको छैन,उसले घांटीभरि अल्झायेका घाँटीभरि अल्झाएका खुकुरीको घाउमा मैलेरगत थुप्रै बगे भनेर भनेको छैन,मैले चिच्याएको छैन,

जब पस्छु – त्यो मेरो आमा हुन्छ,सबैले वरिपरि बसेर कुरा गरिरहेका हुन्छन्,ठूलो षड्यन्त्र भैरहेको हुन्छ,

कि यसको आमाले यसकै देशमा आत्महत्या गर्योौ गर्यो भन्दै,

मेरो आमाले आफुलाई काटीसकेपछि काटिसकेपछि मेरो निम्ति

मलाई थाहा छैन, अरूका आमाहरू यस देशमा त्यसो गर्छन् गर्दैनन्मलाई थाहा छैन मेरो पुस्ताले खुकुरीहरू पाए कि पाएनन्,

खोला, ती सन्तहरूलाई, व्यापारीहरूलाईदेवता, ती धर्मीहरूलाईखुकुरी, मलाई

मात्र फलाम बाँकी रहोस् भनेर,

मात्र शान्ति बाँकी रहोस् भनेर,

ठूलो सन्तुस्टीसहित, ठूलो महत्तासहित, ठूलो फाँट र आलुबखडाको रुखसहित,

अरूको निम्ति फक्रिरहेका फूल त छैनन्, छैनन्तर ती कल्पना पनि छैनन्,

र ती चनाखा दृष्टिहरू छैनन्, नियालेर परसम्म हेर्नेर ती रगतहरू छन्,

भाग्दै गरेको त्यो मानिस,

त्यसका हातभरि अझै रगतका टाटा छन्,

सबैकी आमाले आत्महत्या गरेको देश,

यो तिम्रो देश।देश ।कुनै कचौराको रक्सीमा एउटा प्रतिबिम्ब छ, भनेगहिरो सागर तलसम्म पुगेको हुन्छ,

त्यो घाउ छरिएको हुनेछ,

चलमलाउने छन् ब्यूँझनलाई,

डर लाग्दा बिरालाहरू कोठाभित्र आएर रगत चाटिरहन्छन्,

स्वादिलो किसिमले लागेको छ,मैले धपाउन नसकेको बिरालो त्यही थियो,र उसले मेरो आमाको भूईँमा पोखिएको रगत खाइरहन्छ,

आत्महत्या सबै व्यक्तिको हुनेछ।हुनेछ ।

र दिएका छौ मलाई यौटा देश,

आत्महत्या, कहिले फूलको कोपिला जस्तो फूल भएर फक्रिन चाहन्छआत्महत्या, कहिले बिशाल गगनचुम्बी भवनहरू भएर उभिन चाहन्छआत्महत्या, कहिले ठूलो पैरो भएर जान चाहन्छआत्महत्या, कहिले सडकभरि ओच्छिन चाहन्छआत्महत्या, कहिले ठूलो डढेलो भएर जान चाहन्छ,आत्महत्या, क्यानभासमा रातो भएर पोतिन चाहन्छ,आत्महत्या, महान लहर भएर सागरमा बहकिन चाहन्छआत्महत्या, यहाँ जसले पनि जहिले पनि हुन चाहन्छआत्महत्या, तिम्रो बुइँगलको सिलिङ्मा कहीँ सिउरिएको छ।छ ।

गएर हेर, कसैले खुकुरी लुकाएको त छैन,

त्यसबेला तिम्री आमा मरिसकेकी हुन्छे,उसले आत्महत्या गरिसकेकी हुन्छे,

कहीँ केही भएको हुने छैन,

केही भैरव, केही रुद्र र केही दैत्यहरू हुनेछन्

र, अरू सभ्यहरू यो बाटो नहिँडेर परबाट

कुनै पुराणको कथा जस्तो हुनेछ,

-सावाथको दिन, आराम गर्छौं गर्छौँ भन्दै थियौंथियौँतर,ती छर्किएका पवित्र पानीहरू थिएनन्,ढोका दलिन, र भित्ताहरूमा रातो लागेका व्यक्तिगत

तर म तिमीलाई प्रशस्त चिन्थेंचिन्थेँ

हामी यसरी चिनारी साटिरहन्थ्यौंसाटिरहन्थ्यौँ, होइन र ?

एक एक गरी केलाएर हेरेका हौंला हौँला –कसैलाई चिनेनौंचिनेनौँप्रत्येक आँखालाई जाँचेर पनि हेर्यौंहेर्यौँ ,छामेर जिउलाई हेरौंहेर्यौँ हुन त, परिवेशभरि त्यसबेला सम्पूर्ण वेदना गन्हाइरहेको थियोकिनभने ती आँखा, ती चोक, ती हातखुट्टा र गिंडहरू गिँडहरू थिए

एउटा सिंगो सिङ्गो अविश्वासले च्याहिरहेको पनि हुने थियो।बरु बरू अहिले डढेलो नलागेको भए पनिखान्डिवको रक्षा गर्न मलाई पठाएको हो,

किन भने तिमीलाई थाहा छ-डढेलो कतिदेखिन् खुब भोकाएकी क्यानभास जस्तो खालि छ-त्यसमा आगो लेख्यौंलेख्यौँपृष्ठभूमि थिएनन् भने पनि गहिरो साँझको रंग रङ्ग बलिरहेको छ, हरेक दलिन बलिरहेको छ, हरेक भित्ता बलिरहेको छ हरेक खुकुरी बलिरहेको छघाँटीबाट ओर्लिरहेको राता सर्पहरू मलाई बेर्न लाग्छन् ,

सुत्ने कोसिस गर्यौं ,गर्यौँर । भोलिको मिठो मीठो र अखण्डित दिनलाई मुखभर , चपाऊँदैम त्यहीं त्यहीँ, सर्पसित बसिरहन्छुम त्यहींत्यहीँ, आत्महत्यासित बसिरहन्छु,लामा लामा जिब्रो निकाल्दै आउँछन् , रातभरि,मृत्यु पर्खिरहनु निर्वैयक्तिक भएर म सिकें,तर परको भित्तासमेत एउटा ठूलो अनुहार टाँस्तो रहेछ,

आमाको लाससित लाशसित बसिरहुन्जेल तिमीहरूलाई सन्तोष हुँदो रहेछ,मलाई अनेकौं अनेकौँ सर्पहरूको रातो र विषालु डर लाग्छ,मलाई हिंड्न हिँड्न डर लाग्छ,मलाई, ओर्लिन उक्लन डर लाग्छ,मलाई, रगत कुल्चिन्छु कि भन्ने डर लाग्छ,मलाई, मेरो देशमा डर लाग्छ। त्यसैले म जेसुकैलाई ‘ब्रेल’ छामे झैं झैँ छाम्छु ,तिमीलाई तिम्र ओठनिर छामिसकेपछि चिन्न थाल्छु,

एउटा ठूलो एक्लो जात्र पठाइदिन मन लाग्छ ,त्यसलाई पर्खिनेहरूमा कोहि पनि हुने छैनन् ,धेरैले तानेर लैजानेछन् खटमा हालेर ,चमर, पंखा हम्किंदै पङ्खा हम्किँदै रातो जुलुस

तिमी सुन्नेछौ, सुनिरहनेछौँत्यो खटको देवतालाई सुनिरहने छ, मेरो देशभरियहाँ मेरो आमाले आत्महत्या गरेको हो,। त्यो त स्वयम्भूको हेरिरहने मुर्दा आँखाले देखेको छ,

भीमसेनथानको भैरवले पनि जान्दछ,। 

ती राता सबै दागहरू मेरी आमाले सेरिंदा सेरिँदा लाग्छत्यो नीलो नदीलाई रातो रगत। 

मिनर्भालाई रातो रगत,डाइनोसिसलाई रातो रगत,ती राता अक्षर मेरा अक्षर हुन् ,यस बेला ठूलो उत्सव मनाएर, ठूलो नृत्य गरे पनि हुन्छ,अनि, गीत गाएर राता फूलहरूका ,आगो जस्ता आगोजस्ता,उफ्रिएको खुट्टाहरू पनि होउन् ,गालाहरू,चम्केका,

ठूलो टापु, कोलाहलको टापु,आगोको रातो टापु

कहिले शून्यका सम्बन्ध एउटी कुनै बूढीले कुरा गरिरहिछ,भर्खरै उसले माथे बुइंगलदेखिन् बुइँगलदेखिन् तल ओर्लिएकी छे भन्ने कुराओहोर-दोहोर गरिरहेका रुखहरूलाई, हेर्छन् ,

ऊ त,त्यही उत्सवको देशकी बूढिया

म उसलाई चिन्दछु भन्ने कुरा तिमीलाई थाहा छ,

ऊ जस्तो कोही पनि छैन भनेर मैले थाहा पाएको छु,ऊ शून्यको सम्बन्धमा समुद्र जानेको छ ।,

उभिरहन्छ सिंगारिएका सिँगारिएका कथाका कथाहरूगुलाफको रातो फूल जस्तै, झन्डैले रगत चुहिने गरीसेतो कागजभरि

आफ्ना आकाशहरूभित्र ,परिप्रेक्ष्यमा कहीँ नीलो पहेंलो रंगका रङ्गका पानीनबगेको कुरा गर्दैनन्। आफूले बोकेका सब पूजासामा समेत सिन्दूरी छन्,

काटिन लागेकाहरूलाईलाईदिएकोलागेकाहरूलाई लाइदिएकोमहान् उद्घोष गर्दै गुम्बजका ऐनाहरू फुटुन्जेल ,चारैतिर चोकमा, मरेका अवयवहरूमा

गहिरो पार्दै भित्ताका सबै ईंटहरूलाईईँटहरूलाई

मेरी आमाले सेरिंदा सेरिँदा छिर्का परेको मेरो निधारमा रातो टिका

 त्यो पुरोहितले पूजा गरेको,काठको पानीको देवता,ढुङ्गाको आवाज,आकाशको देवता,

मैले सम्झने गरेको छु ,

मैले सम्झने गरेको छु,त्यहाँ एक प्रकारको तांत्रिक तान्त्रिक लाखेको अनुहार

तेस्रो व्यक्ति हो,जसलाई मैले सम्झने गरेको छु,जसलाई मैले अचेल च्यातिदिने तर्खर गरेको छु। त्यो बूढियाको लोक-कथामा ।सानोतिनो पूर्वाभासको आग्रहलाई म रिसाउँदिन ,

यसको माथि ठूलो गुम्बज छैन,यसको मुन्तिर पाताल कहीँ पनि छैन,यसको ढुङ्गा छैन,यसको कहीँ पनि शब्द आउँदैन ,

बिउँझने गरी सबैलाई उसले भन्दैन ,सिंगो सिँगो एक्लो परिवेशलाई थाममा बाँध्ने मनसुवालिएर आउंदै आउँदै गरेको यात्रामाकहीँ गोरेटो टुंगिएपछिटुङ्गिएपछिती झरेका आगो जस्ता आगोजस्ता थोपाहरूको रंगाईरङ्गाईकैलनरीको उकालोमा ,लैजानुपर्ने होलास्वतन्त्र तुल्याएर सबैदेखिन्; राजा,राजा ढुङ्गा, देवता,बोक्सी, र डाइनदेखि ,ऊ के गर्छ भनेर कपाल कन्याउँदै सिंगै जंगल सिङ्गै जङ्गल हेरिरहन्छ ।, सल्किरहेको ।उचालेका अनेकन रुखहरूमध्ये,उसको काँधमा मैले र तिमीले देखेको शिरीषको ठूलो रुख।

त्यो बग्दै गरेको रातो खोला, मेरो आमा हो

म गीतका पर्खाल लगाउन आँटिरहेको छु, त्यस बेला,

धेरै उज्यलोहरू आँखामा समेटेर अत्यन्त अग्लो उभिरहेकाधारा पानी,गलैंचामागलैँचामा

म ढुङ्गाको एउटा रातो सूर्यलाई ,जन्म दिन बसिरहेको छु

र ,बलिरहेको मुस्ला काखी च्यापेर तातो चुहुने गरी नाच्छन्

तिमीले केही नदेखेको भए पनि तिम्रा वरिपरि उत्सवभएको हुन्छ

महान् घोषणा गर्दै ,चिहानमा मरेका सबैलाई पनि बिउँझाउने गर्दै,सुतिरहेका सबै स्वर र आकृतिहरूलाई उठाउने गर्दै ,

र त्यस्तो व्यक्तिले मलाई हेरिरहेछ, भनेर थाहा छ ,

ती त्यही हातको रातो खुकुरीलाई ऐनामा उभिं दिंदा उभिन दिँदा म त्योव्यक्ति देख्छु ,। म र तिमी बाहेक तिमीबाहेक त्यो,उही आंधी आएको जस्तो आँधी आएकोजस्तो, आइरहन्छ रातो आँधीकतिओटा घर लैजाँदै ,कतिओटा किनार लैजाँदै,म ठूलो वतास बतास संरचना गरिरहन्छु ,त्यस बेला,म आकृतिका दुर्बोध्य नियतिलाई संरचना गरिरहेको हुन्छु ,

तिमी एक्लिंदै एक्लिँदै जाँदा ,म पनि एक्लो हुँदो रहेछु हुँदोरहेछु,

बेग्लै अनुहार बोक्दै ,आउँदा रहेछन्मलाई लखेट्न ठूलो छाल बेलुकीपख घस्रिदै आए जस्तैघस्रिँदै आएजस्तैती आइरहेका सबैलाई म सानु निमन्त्रणा दिने रहेछु ,

म र तिमी अनि त्यो तेस्रो व्यक्ति ,तेस्रो व्यक्ति अनि म र तिमी,

मेरो आमाले आत्महत्या गरेको देशमा ,कि केही पानी र अक्षताहरू होउन् ,

केही होउन् , अस्ताउन आँटेका बेलुकीका आकाशहरूमलाई त्यसैले एउटा हत्या भइराखेको हेरिरहनमन लाग्छ,

एउटा भित्तालाई सिंगै सिङ्गै बिच्छ्याएर

 ती ओच्छिएका नासोरिएका भईंहरूमा ,

कुर्दै आउन आँटेको ठूलो भूइंचालो जस्तै,ज्वालामुखी आएको जस्तै,नदी रगतको आउँछ,जसलाई तिमी बाँध्न खोज्छौ

त्यसका चरित्र सुँडमा अनेक रंगले रङ्गले बाँधिएको पुतली राखेको

शरीरमा बाँडिएको केही रातहरू भएर, खुट्टा र हात भएरकेही सास भएर,सुक्न आँटेका जस्ताआँटेकाजस्ता,केही घोडाको टाप हिंडेको आवाज जस्ताआवाजजस्ता,थोपा सुनिरहन सकिन्छ,एक्लै बसेर ,त्यो तेस्रो व्यक्ति नभएको ठाउँमा,सिलहट भनेर हुँदैन, कुनै सिलहट निर्वैयक्तिक हुन्छ,

तिमीलाई तिमी ती यात्रुहरू र बगरमा हिंड्ने हिँड्ने उँटकाकुरा गर्नु । 

उसको तिम्रो पनि होइन,मेरो पनि

चौतारीको धुलो, लिएर मान्छिन चाहन्छु यस स्वप्नलाई

श्र भन्दा  श्रमभन्दा पसिना पचाउन गाहारो हुने कुरा मैले सुनेको छैनएउटी चितलांगे चितलाङ्गे केटीले गाउँ आँटेको गीत भएछ,वरिपरि सखीहरू लिएर ऊ केटाहरूलाई बाँध्ने गर्थीपुरुष जातिलाई

त्यो धनी फोनेसियन व्यापारीले पैसा प्रशस्त कमाउँछ, हाँस्छ,

म जहाँसुकै अनुपयुक्त,परिधि सानु सानू त म ठूलो हुँदो रहेछु

कोपिला पनि त्यो बुटामा रहेछ,

एउटा टापु जस्तो एक्लो हुन बाध्य छ ,

 दूधजस्तो हुन्छ यहाँ न्याय गरेको,

दूध जस्तो हुन्छ मलाई तातो अँगेनाको भुंग्रो फ्याँकिएकोमासुको चौटा जस्तो ।

मेरो देशमा मेरी आमाले आत्महत्या गरेको देशमा।दूध जस्तो हुन्छ,गोठालाले लगेको सबै रंगका वाछाहरूरङ्गका गाइबाछाहरू

 त्यसैले अलिकति अचानोलाई हाँसो ,अलिकति हाँसो,कुखुराको खोरलाई

हुन त तिमीलाई सबै कुरा थाहा छ,फाल्ट पानी जस्तो हुन्छ,यहाँ विश्वास गरेको

उसको जिन्दगी तैपनि जाँदैन त्यसैले उत्सव बाँकी छ ,म बाँकी छु खुकुरी बाँकी छ,धार बाँकी छ । मलाई त्यो हतियार हेर्ने इच्छा छ,कसैले दिंदैनन्

मेरा यी अनौठा इच्छाहरू तिमीलाई राम्रा लाग्ने छन्,सबै कुरा राम्रा लाग्ने छन्,परका क्षितिजहरू,परका भैंचम्पाका फूलहरू,परका चौताराहरू ,परका गोरेटाहरू,परका आकांक्षाहरू, र मेरो , मेरी आमाले आत्महत्या गरेको देशकतै कुनै पनि दाग लागेको छैन भनेर भन्ने गरेका छौंछौँ । मेरो सामु ओच्छिएको त्यो रंगिन रङ्गिन परिवेशमा

केही अनुष्ठानका आभाशारू छन् त्यहाँ,म उही खुकुरी माझ्न व्यस्त छु,

मेरा अनेकन सपनाका खोलाहरूलाईशुभकामना दिनेहरूतिमीहरू,मेरो आमाको लास लाश हेर्न आएको भीड हौतिमीहरूलाई सबैको सहानुभूति छ,सबैको सहानुभूति छ किन भने मेरी आमा मरेकी छ,

किन भने मेरी आमा मरेकी छ,। उसको ममाथि सहानुभूति छ ।, त्यसैले,ऊ मलाई केही हातहरूमा,मासुका चौटाहरूमालुछेर बाँड्न सक्छऊ मलाई केही कलेजोहरूमा,केही हाड र छालाहरूमाभाग लगाउन सक्छ,केही गजबार छिट्कनी र आग्लोहरूमा थुन्न सक्छ,

म दुखी छैन ठूलो सागरको बीच कहीँ पनि त्यो रातोछैन भनेरजुन पनि रातो टाटो ठूला ठूला लडाईहरूमा लडाईँहरूमा मेटिन्छथुप्रा लासहरूमा लाशहरूमा हराउँछ मेरो आमाको लास लाश जस्तै

म र तिमी यस बेला कुनै कठोर र निर्मम कथा भन्न सक्छौंसक्छौँ

 ती चहर्याउने चहर्या उने घाउ पनि छैनन् ।,

 अँध्यारो र उज्यालो वियोग भएको धेरै दिनपछि,एकै ठाउँमा तिनलाई मैले समातेको छैन,संघर्षका र मृत्युहरूका राता रंगहरू रङ्गहरू भएर केही हुने छैनतिनीहरू काठले बनाएका पांग्रामा हिंड्ने खट हुन्,

नबनाइएका घरका आयोजनाहरूजस्तै,

मन परेको थिएन,तिमीले पनि बन्द गर्यौ

उनीहरू आएनन्, पर्खिरहें तिमीले पनियो ‘आगोको घर’लाई जलाउने इच्छा ईच्छा छ,बग्दै गइरहेको पुरानो काठको देवल जस्तैदेवलजस्तै । 

मन्दिरको महान् महान अनुष्ठान हुँ हुन सक्छ ।

कति बिघ्न विश्रामहीन; आँखाहरू !केही हेरिरहेका छैनन्,मात्र कुनै विन्दु टुल्टुल्ती देखिरहन्छन्र, मुर्दाको आँखा त्यस्तै हुने छन् मैदानमा विभिन्न थरिकाहरियोपन लिनेकोलाईम बेग्लै कुरा गर्ने,तिमी बेग्लै कुरा गर्ने,त्यो तेस्रो व्यक्ति जस्तोअर्थात् हामीले कुरा गरिरहेको उसले सुन्ने छ,र,उसलाई आफू कागज हुन इच्छा लाग्ने छ,केही नीला आकासहरू खुम्चिंदै उभिंदैखुम्चिँदै उभिँदैम पल्लो रातो किनार जस्तो रहेछु,प्रतिबिम्बित देखेकोतिमी पल्लो स्वर जस्तो,मैले देखेकोलामो भएर निबन्ध हुन आँट्ने भय उसलाई भएछ,

केवल उत्तानो परेर घाँटीमा घाउ लिएर फैलिरहेकोनिरावृत घाउ,

हरियो पीडा सन्तापका स्वप्न,। म गोरेटो खोजिरहेको छु,तिमीसित मिसिएरतेस्तो मानिस कोही थिएन,तिमीसित मिसिएर

हुन त, तिनीहरू नितान्त एक्ला र एकलास एकलाश थिएहुन त, तिनीहरू नितान्त टाढा र परदेशी थिएहुन त, तिनीहरू नितान्त उदासीन र पराया थिएमैले लिन खोजेका आश्रयहरू पनि,धोका दिन खोज्छन्

बगरका बालुवाले जस्तै।पुरस्कार जस्ता पुरस्कारजस्ता हुँदा रहेछन् ती राता फलामहरूतिमीलाई दिइएका अरनाका रिस जस्तारिसजस्तासजाएर पूजसामा झैं,

किनारमा त्यस पोखरीका ; घोडा र घोडीहरू चर्छन्नजाऊ, नजन्म,

 उत्तरीय महाद्वीपमा नजानू,

दामिनयान नपस्नू,

त्यहाँ पाप छ नपस्नू,

काला बाटोहरूको ठाउँ, नपस्नू,आफुलाई आफूलाई सबै पर्खाल र बारहरूले छेकेर बाँधुन्बाँध्नू । जाडो प्रशस्त हुने छहुनेछ,तातो पनि हुने छहुनेछ, नपस्नू,प्रेमहरूले लखेट्ने छन्, नपस्नू,नपस्नू त्यस्ता पुलहरूमा जहाँ आत्महत्या गर्न बाहेक केहीगर्न सकिन्न ,नपस्नू, ती ढोकाहरूमा बलिया साँग्लीहरूले बाँध्लान्नपस्नू, रुखका महान् टोड्काहरूमानपस्नू, ती जाल लगाएका माकुराका हातहरूमानपस्नू, अक्टोपसले आहाल बसिरहेको कालो खोलामा

जम्मै पानी रातो भएर रङ्गिउन्जेल ,तिम्रा रगतहरू बगिसकेका हुने छन् हुनेछन् ।