हरिश्‍चन्द्रविलाप / लक्ष्मीनारायण

हरि‍श्‍चन्द्रविलाप
(वि.सं. १८७३ पूर्व)

अयोध्या नगरीमा राम भयो अवतार बाजि बढाइ ।
तितिस्कोटि देवता रामरुप हेरन आइ ।
त्रिण त्रृलोक देखन आइ ।।
रामरुप देखि दसरथ सहस्र रिखि बोलाइ ।
आइपुग्ये ऋख्येश्वर वेदमंगलु गाइ ।
त्रिणत्रृलोक देखन आइ ।।
हरख भये राजा दसरथ राम्‌जिउके दिये राजपाट् ।।
माता कौसिलालाइ भडार ।।
त्रिणत्रृलोक देखन आइ ।।

X X X

असुरपति रावन खदरि पायो सिता हरन आइ ।
राम लछोमण विछोड भया सिता हरन पाइ ।
विछोड भया लक्षोमण सिता षोजन जाहुँ कतातिर ।।

X X X

फुल टिपता रोहिताश्व डालि चह्रि ।
स्वहि डालि चह्रि ठित नागले खाइ ।।
फुल डालिदेखि भूमि मुरुक्षाइ
मुर्क्षादेखि विद्यार्थि झाकण लागि ।।

X X X


माता तमारि अभागिनो षवरि नपाइ ।
जाहु सकुता भाइ देउहु माहातारि बोलाइ ।
एकु अभागिनी माता मेरि परघर दासि बोलाइ
कठोर भयो इश्वर घरे (धरि वा हरे) रिदय कैसे वाघनि
जमान काल राजु करत पृथि भरि ।
चन्द्र सूर्ये मुहुडा देखन नपाइ ।।
जब भयो वृद्धकाल इन्द्रासन खबरि पुगि ।
विपक्ष्ये भया तितिस्कोटि देवता राजु टुटि ।।
एकु विपत्त पर्येय माहाँतारिके राजु टुटि ।
द्वोसरि विपता पर्याा बाबाको साथ छुटि ।।
तेसरि विपता चहुँदिसा सबद पुगि ।
चौथम विपता पुत्रस्वक परि
बाबा हरिचंद्र माता मदयन्ति प्राण छुटि ।।

X X X

हरिचरन गुण गाउँ लक्ष्मीनारायेन रातदिन भरि ।
देखोन हरिचन्द्र भगवान् प्रगट भइ विलाप छुटि ।।

                     [हरिश्चन्द्रविलाप (खण्डकाव्य) को उद्धृतांश]
‘वीरकालीन कविता‘ बाट साभार